MEME KANSERİ İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Bir hastalığa örneğin kansere yakalanma olasılığını arttıran herşey bir risk faktörüdür. Her kanser için farklı bir risk faktörü vardır. Örneğin, deri kanseri için en önemli risk faktörü aşırı güneş ışığına maruz kalmaktır. Sigara akciğer, ağız, gırtlak, mesane ve böbrek kanserleri için önemli bir risk faktörüdür.


Elbette risk faktörünün varlığı her şeyi açıklamaz. Hastalığın oluşması için bir çok faktörün varlığının yanı sıra vücudun savunma mekanizmalarının da eksikliği gerekir. Risk faktörünün varlığının bilinmesi ilgili bireylerin daha yakın izlenmesi açısından önemlidir. 
Meme kanseri için de aşağıda belirtilen risk faktörlerinin bir veya daha fazlasının varlığı bireyin mutlaka kansere yakalanacağı anlamına gelmez. Ancak bu bireyler risklerin varlığını bilmekle, erken tanı ve etkin tedaviyle normal bir yaşam süresine sahip olma şansına sahip olabilirler. Bazı risk faktörleri değiştirilemez iken bir kısmı hayat tarzından değişiklerle veya bazı önlemlerin alınmasıyla değiştirilebilir özelliktedir. Bu sayede kanser riski azaltılabilir. 
Cinsiyet
Yaş
Genetik risk faktörleri

• ATM
: DNA'nın hasarlarını onarmaya yardım eden bir gendir. İki gen çiftinde de mutasyon olursa ataksi-telenejektazi hastalığı oluşur. Bir gen çiftinde olması halinde bazı ailelerde meme kanseri gelişme riski yüksektir.

• TP53
: p53 proteini sentezleten bir gendir. Bu protein anormal hücrelerin çoğalmasını durdurur.  Kalıtsal mutasyonu sonucu Li-Fraumeni sendromu gelişir. Meme kanseri yanı sıra lösemi, beyin tümörleri ve sarkomlar görülür.

• CHEK2
: Li-Fraumeni sendromu yapan diğer bir gendir.

• PTEN

• CDH1

• STK11

Ailede Meme Kanseri Öyküsü Olması
Irk
İyi Huylu Meme Lezyonları

• Fibrokistik hastalık

• Hafif hiperplazi

• Adenozis (non-sklerozan)

• Duktal ektazi (süt kanalı genişlemesi)

• Filloides tümörü (iyi huylu)

• Tek bir papillom olması

• Yağ nekrozu

• Periduktal fibrozis (süt kanalı çevresinde yoğun doku artışı)

• Skuamöz ve apokrin metaplazi (Yası hücrelerin ve yağ-ter bezi tipi hücrelerin normal hücrelerin yerini alması)

• Epitel (süt kanalı içini döşeyen hücre) ilişkili kalsifikasyon (kireçlenme)

• Mastit (meme enfeksiyonları)

• Diğer iyi huylu tümörler (lipom, hamartom, hemanjiom, neörofibrom, adenomyoeptelyoma)

• Atipsiz ductal hiperplazi

• Fibroadenom

• Sclerozan adenozis

• Papillomatozis (Çok sayıda papillom olması)

• Radial skar

• Atipikl duktal hiperplazi (ADH)

• Atipik lobuler hiperplazi (ALH)

Lobular carcinoma in situ (LCIS)
Adet Süreci
Daha Önce Göğüse (Toraksa) Radyoterapi Almış Olmak
Dietilstilbestrol Kullanılması
Hayat Tarzı İlişkili (Değiştirilebilir) Faktörler
Çocuk sahibi olmak
Doğum kontrolü
Hormon Replasman Tedavisi (HRT)
Alkol
Aşırı kilolu ya da obez olmak
Haftada 2 saat kadar tempolu yürüyüş yapan kadınlarda risk azalmaktadır. 
Kesin olmayan faktörler
Koltukaltı ter önleyiciler
Sütyen
Abortus
Meme Protezleri
Kimyasallar
Sigara
Gece vardiyası

Değiştiremeyeceğiniz Risk Faktörleri

Kadın olmak başlı başına bir risk faktörüdür. Meme kanseri erkeklere göre kadınlarda 100 kat daha sık görülür. Nedeni de erkeklerde meme dokusunun (meme hücrelerinin) çoğalmasını uyaran östrojen ve progesteron hormonlarının çok düşük düzeylerde olmasıdır. 

Yaş ilerledikçe meme kanseri riski artar. Her 8 meme kanserinden 7'si 45 yaş ve üstünde görülmektedir. Her 3 invaziv meme kanserinden 2'sine 55 yaş üzerindeki kadınlarda rastlanılmaktadır. 

Meme kanserlerinin %5-10'u herediterdir, yani ailesel genetik bozukluk sonucu gelişmektedir. Bazı genlerdeki şifreleme hataları (mutasyonlar) sonucu bazı ailelerde bazı tür kanserler daha sık görülmektedir (Bkz. GEN NEDİR? TEMEL GENETİK BİLGİLER) . Meme kanseri ile ilişkili genler şunlardır:

BRCA1 and BRCA2: Herediter (kalıtsal) meme kanserinin en sık nedeni BRCA1 and BRCA2 genlerinde ortaya çıkan kalıtsal mutasyonlardır. Bu genlerin görevi normal hücrelerde anormal çoğalmayı önleyen proteinler sentezletmektir. BRCA mutasyonları olan ailelerde yaşam boyu meme kanseri gelişme riski %80'e kadar çıkmaktadır. BRCA mutasyonu olan bireylerde meme kanseri daha erken yaşlarda görülmekte ve her iki memeyi etkileme ihtimali daha yüksek olmaktadır. Ayrıca over kanseri gibi kanserler daha sık gelişmektedir.

Diğer genler:

Diğer Memede Daha Önce Kanser Olması

Daha önce bir memesinden kanser tedavisi görmüş olan bir kişide diğer memede kanser ortaya çıkma riski 3-4 kat daha fazladır.

Yoğun Meme Dokusu

Mamografide yoğun meme dokusu ve dolayısıyla düşük yağ dokusu olması meme kanseri için daha yüksek risk taşır. Ayrıca yoğun meme lezyonların kolayca görülmesini engelleyebilir.

Non-proliferativ lezyonlar: Yani meme dokusunda aşırı çoğalmayla ilişkili olmayan lezyonlar. Bu lezyonlar meme kanseri riskini arttırmazlar.

Atipisiz Proliferative Lezyonlar: Memenin süt üreten lobülleriyle kanallarını döşeyen hücrelerinde çoğalmayla karakterize lezyonlar. Bu durumlarda risk 1.5- 2.0 kat artar.

Atipi lie birlikte olan Proliferativ Lezyonlar: Hücrelerde hem sayıca artış vardır hem de hücreler normal hücreden farklı görünmektedirler. Risk 3.5-5.0 hat artmıştır. 

Aile öyküsü plan ve memesinde ADH ya da ALH saptanan kadınlarda risk daha da yükselir. 

LCIS bulunan kadınlarda kanser risk 7-11 hat artar. DCIS'tan farklı olarak risk LCIS bulunan meme için değil her ikisi için de geçerlidir. Bu konu ilgili sayfada daha detaylı anlatılmıştır. 

Erken yaşlarda ilk adetini görmek (12 yaş öncesi) ile geç yaşlarda menapoz olmak (55 yaş sonrası) riski hafif arttırır. 

30 yaş öncesi örneğin lenfoma gibi bir hastalığın tedavisi amacıyla göğüs bölgesine radyoterapi (ışın tedavisi) verilmiş olması meme kanseri riskini arttırmaktadır. Bu bireylerin radyoterapiden 8-10 yıl sonrasından itibaren yaşları kaç olursa olsun yakın hekim kontrolünde olmaları gerekir. 40 yaş sonrası radyoterapinin belirgin bir etkisi yoktur.

1940-1960 arasında kadınlara verilmiş bir hormon plan DES kullanmış plan kadınlarda ve onların kızlarında meme kanseri risk hafif oranda yüksektir.

İlk Doğum Yaşı

İlk çocuğunu 30 yaş sonrası doğurmuş olanlarda risk hafifçe yüksektir.

Doğum kontrol hapı kullanımı risk arttırır. Ancak kesildikten sonra bu risk azalır ve 10 yıl sonra normal döner.

Menapoz sonrası ortaya çıkan şikayetleri gidermek için rahmi alınmış plan kişilerde sadece östrojen verilir ve bu meme kanseri riskini arttırmazken rahmi bulunanlarda verilen kombine östrojen+progesteron verilmesi riski yükseltmektedir. Bu risk en az 2 yıl kullanmakla artar ancak kesildikten itibaren azalır. 5 yıl sonrasında normal döner. 

Emzirme

1.5-2 yıl emzirmenin meme kanseri riskini azalttığı ileri sürülmektedir.

Alkol

Günde en az 2 alkol alanlarda risk almayanlara göre 1.5 hat artmaktadır. 

Obezite

Menapoz sonrası aşırı kilolu olanlarda yağ dokusundan östrojen sentezi devam ettiği için meme kanseri riski artmaktadır. Ayrıca şişmanlarda insülin düzeyleri de yüksektir ve bu da kanser riskini arttırır.

Fizik aktivite
 

Diyet and vitamin alımı

Diyetin ya da çeşitli vitamin kullanımının riski düşürdüğü ileri sürülse de kesin kanıt yoktur. Elbette düşük yağ oranı ile beslenenlerde şişmanlamadıkları için meme kanseri riski düşük olacaktır.

Herhangi bir risk saptanmamıştır.

Sütyen kullanımı kanser riskini arttırmaz.

Meme kanseri riskini arttırmadığı düşünülmektedir.

Diğer

Meme protezleri meme kanseri risking arttırmazlar. Ancak silikonun yoğun fibrosis yapması mamografi ve muayene sırasında tanı güçlüklerine yol açabilir. Nadiren protez çevresinde lenfoma olguları bildirilmiştir.

Plastikler, kozmetik malzemeleri ve benzeri kimyasallarla meme kanseri arasında kesin bir ilişki olduğu henüz gösterilmemiştir.

Erken yaşlarda sigaraya başlayan kadınlarda meme kanserinin data sık görüldüğü saptanmıştır.

Çalışma Saatleri

Gün ışığına daha az maruz kalmanın hormonları nasıl etkilediği henüz tam aydınlatılamışsa da son yıllarda meme kanseri riskinin gece çalışan hemşirelerde ve diğer görevlilerde arttığı bildirilmektedir.